تأمین آب باکیفیت و کافی برای دامداری یکی از اصول اساسی موفقیت در مدیریت دام است. آب 80 درصد خون را تشکیل می دهد. دمای بدن را تنظیم می کند. و برای عملکردهای اندام مانند هضم، دفع مواد زائد و جذب مواد مغذی حیاتی است. آب به عنوان یکی از منابع حیاتی در پرورش دام و طیور نقش اساسی دارد و کمبود آن میتواند تأثیرات منفی بر سلامت و رشد آنها بگذارد. درک نیازهای آبیاری روزانه دام هنگام طراحی سیستم آبیاری دام کلیدی است. از این رو در این مقاله به میزان آب مورد نیاز مصرفی روزانه دام و طیور می‌پردازیم.
چرا باید نیاز آبی دام و طیور خود را بشناسیم؟
نیاز روزانه آب دامها به عوامل مختلفی مانند گونه، اندازه و مرحله رشد حیوان بستگی دارد. همچنین، عوامل محیطی و مدیریتی مانند دمای هوا، رطوبت نسبی و میزان فعالیت یا تولید حیوان نیز بر مصرف آب تأثیر دارند. کیفیت آب از جمله دما، شوری و وجود ناخالصی‌های تاثیرگذار بر طعم و بو نیز در میزان مصرف مؤثر است. برای مثال، خوراکهای دارای رطوبت بالا میتوانند میزان آب آشامیدنی مورد نیاز دام را کاهش دهند.
1. نیاز آبی دامها
مصرف آب در دامها به عواملی مانند نوع دام، سن، وزن، تغذیه و شرایط آب و هوایی بستگی دارد. به طور کلی، گاوهای شیرده به طور متوسط روزانه حدود 100 تا 150 لیتر آب نیاز دارند. گاوهای پرواری و غیرشیرده معمولاً به میزان کمتری، یعنی حدود 50 تا 80 لیتر در روز نیاز دارند.
گوسفندان و بزها نیز نیاز کمتری به آب دارند. گوسفندان معمولاً به طور متوسط 5 تا 10 لیتر آب در روز مصرف میکنند، در حالی که بزها به 4 تا 9 لیتر نیاز دارند. البته در شرایط گرمای شدید یا با مصرف غذای خشک‌تر، نیاز به آب افزایش پیدا میکند.
2. میزان آب مصرفی طیور
طیور از جمله مرغ‌ها نیز به میزان مشخصی از آب نیاز دارند که بسته به سن، وزن و نوع پرورش متفاوت است. مرغ‌های تخمگذار به طور متوسط روزانه بین 200 تا 400 میلی‌لیتر آب مصرف میکنند. جوجه‌های گوشتی نیز در طول دوره پرورش به آب زیادی نیاز دارند که مصرف آنها به تدریج با رشد افزایش می‌یابد و ممکن است تا حدود 400 تا 600 میلی‌لیتر در روز برسد.
تجهیزات اندازهگیری مصرف آب دام و طیور
با توجه به تفاوت نیازهای آبی بر اساس نوع دام، مزرعه و مدیریت، بسیاری از تولیدکنندگان اقدام به نصب تجهیزات اندازهگیری آب کرده‌اند تا میزان مصرف آب را به دقت بسنجند. این تجهیزات به‌خصوص زمانی که داروها از طریق سیستم آبیاری دام ارائه می‌شوند، در کنترل میزان دوز مصرفی نیز کمک‌کننده هستند.
عوامل مؤثر بر مصرف آب در دام و طیور
چندین عامل میتوانند میزان مصرف آب دام و طیور را تحت تأثیر قرار دهند:
- دما: در هوای گرم، نیاز به آب افزایش می‌یابد. برای مثال، گاوها در دمای بالاتر از 25 درجه سانتیگراد به آب بیشتری نیاز دارند.
- تغذیه: مصرف غذای خشک باعث افزایش مصرف آب می‌شود.
- سلامت دام: دامها و طیوری که بیماری یا تب دارند به آب بیشتری نیاز دارند.
مصرف آب گاوهای شیرده
شیر تقریباً از 87 درصد آب تشکیل شده است. تامین آب با کیفیت کافی برای گاوهای شیری بسیار مهم است. کشاورزان معمولاً گاوها را همیشه به آب شیرین دسترسی رایگان می دهند. آب مورد نیاز گاوهای شیرده ارتباط تنگاتنگی با تولید شیر، میزان رطوبت در خوراک و عوامل محیطی مانند دما و رطوبت هوا دارد. میزان آب مصرفی این دامها با توجه به تولید شیر، رطوبت خوراک و شرایط محیطی متفاوت است. اوج مصرف آب گاوهای شیری معمولاً در زمان‌های مصرف خوراک بیشتر است.
| نوع گاو شیری | محدوده آب مورد نیاز روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف آب روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف هفتگی بر حسب لیتر (L/Day) |
|---|---|---|---|
| گوساله های شیری (1 تا 4 ماهگی) | 4.9-13.2 | 9 | 63 |
| تلیسه های شیری (5 تا 24 ماهگی) | 14.4-36.3 | 25 | 175 |
| گاو شیری با 13.6 لیتر در روز | 68-83 | 115 | 805 |
| گاو شیرده با 22.7 لیتر در روز | 87-102 | 115 | 805 |
| گاو شیری با 36.3 لیتر در روز | 114-136 | 115 | 805 |
| گاو شیرده با 45 لیتر روزانه | 132-155 | 115 | 805 |
| گاو خشک | 34-49 | 41 | 287 |
میزان آب مورد نیاز گاو گوشتی
در آزمایش‌های چرا، مشاهده شده است که دسترسی به آب بیشتر موجب افزایش وزن گاوهای گوشتی می‌شود. مصرف آب بر اساس وزن و نوع مدیریت متفاوت است.
| نوع گاو گوشتی | محدوده وزن (کیلوگرم ) | محدوده آب مورد نیاز روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف آب روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف هفتگی بر حسب لیتر (L/Day) |
|---|---|---|---|---|
| دام پرواری: پیشینه | 181-364 | 15-40 | 25 | 175 |
| دام پرواری: کوتاه نگهدار | 364-636 | 27-55 | 41 | 287 |
| گاوهای شیرده با گوساله | – | 43-67 | 55 | 385 |
| گاو خشک، تلیسه و گاو نر پرواری | – | 22-54 | 38 | 266 |
مصرف آب اسبها
اسبها به طور معمول به ازای هر کیلوگرم خوراک خشک بین 2 تا 3 لیتر آب مصرف میکنند. در هوای گرم یا هنگام انجام فعالیت‌های سنگین، میزان مصرف آب آنها بیشتر می‌شود.
| نوع اسب-بر اساس جثه (وزن) | محدوده آب مورد نیاز روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف آب روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف هفتگی بر حسب لیتر (L) |
|---|---|---|---|
| کوچک( 230 کیلوگرم ) | 13-20 | 16.5 | 115 |
| متوسط (450 کیلوگرم) | 26-39 | 32.5 | 230 |
| بزرگ(680 کیلوگرم) | 39-59 | 49 | 340 |
آب مورد نیاز مصرفی گوسفندان
گوسفندان بسته به فصل و خوراک مصرفی به مقادیر متفاوتی آب نیاز دارند. در فصل‌های سرد، گوسفندان اغلب به آب اضافی نیاز ندارند. با این حال، هوای گرم و خشک‌تر باعث افزایش مصرف آب می‌شود. جدول زیر تخمینی از آب مصرفی روزانه توسط دسته های مختلف گوسفند را ارائه می دهد.
| نوع دسته گوسفندان | محدوده وزن (کیلوگرم ) | محدوده آب مورد نیاز روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف آب روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف هفتگی بر حسب لیتر (L) |
|---|---|---|---|---|
| بره پرواری | 27-50 | 3.6-5.2 | 4.4 | 31 |
| میش گوشتی حامله/ قوچ | 80 | 4-6.5 | 5.2 | 36.5 |
| میش بره دار- شیرده | 80 | 9-10.5 | 10 | 70 |
| میش شیرده | 90 | 9.5-11.5 | 10.5 | 13.5 |
نیاز آبی طیور – مرغ گوشتی و تخم گذار
مصرف آب طیور به وزن و دمای محیط بستگی دارد. وقتی دما به بیش از 30 درجه سانتیگراد می‌رسد، میزان مصرف آب طیور ممکن است تا 50 درصد افزایش یابد. طیور مانند مرغ گوشتی و تخمگذار نیاز آبی متفاوتی دارند که باید در طراحی سیستمهای آبیاری مدنظر قرار گیرد. تجهیزات آبیاری خودکار تضمین میکند که طیور همیشه به آب دسترسی داشته باشند.
طیور به عنوان وسیله ای برای تنظیم دمای بدن قادر به تعریق نیستند. روش کنترل حرارت آنها شامل افزایش تعداد تنفس برای دفع گرمای اضافی است. که منجر به آزاد شدن مقدار زیادی رطوبت از پرنده می شود که باید جایگزین شود وگرنه پرنده تحلیل می رود. جدول زیر تخمین مصرف آب روزانه 1000 جوجه گوشتی را در مراحل مختلف رشد نشان می دهد. همچنین تأثیر دمای هوا بر میزان مصرف آب آنها را نشان می دهد. جدول زیر برای طراحی سیستم های آبی برای جوجه های گوشتی استفاده کنید.
| سن مرغ گوشتی (هفته) | نیاز آبی 1000 مرغ روزانه (لیتر) در دمای21 درجه | نیاز آبی 1000 مرغ روزانه (لیتر) در دمای 32 درجه |
|---|---|---|
| 1-4 | 50-260 | 50-415 |
| 5-8 | 345-470 | 550-770 |
میزان مصرف آب مرغ گوشتی بر اساس فصل
جدول زیر مصرف آب را بر اساس فصل نشان می دهد. و می تواند برای تخمین میانگین کل نیاز سالیانه آب برای جوجه های گوشتی استفاده شود.
| فصول | نیاز آبی 1000 مرغ روزانه (لیتر) |
|---|---|
| زمستان-بهار-پاییز | 280 |
| تابستان | 450 |
آب مصرفی مرغ تخم گذار
جدول زیر برآوردی از مصرف آب روزانه توسط مرغ تخم گذار را نشان می دهد. مجدداً، دما تأثیر عمده ای بر میزان مصرف آب مورد انتظار دارد. سطح تولید تخم مرغ بر مصرف آب مرغ های تخمگذار نیز تاثیر می گذارد. تخمین زده شده است که مرغ های تخمگذار به ازای هر دوجین تخم مرغ تولید شده حدود 4 کیلوگرم آب می نوشند.
| نوع مرغ | محدوده وزن (کیلوگرم ) | محدوده آب مورد نیاز روزانه1000 مرغ بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف آب روزانه بر حسب لیتر (L/day) | میانگین مصرف هفتگی بر حسب لیتر (L) |
|---|---|---|---|---|
| مرغ تخم گذار | 1.6-1.9 | 180-320 | 250 | 1750 |
| جوجه مرغ یکساله و کمتر | 0.1-1.5 | 30-180 | 105 | 750 |
اکثر تولیدکنندگان از سیستم آبیاری زنگوله ای استفاده می کردند. یک گودال دایره ای با یک مخزن تغذیه شده با گرانش که ممکن است به خط آب متصل شود. پیشرفت‌ها در تجهیزات آبیاری طیور در سال‌های اخیر، دستگاه آبیاری به سبک نوک پستان را معرفی کرده است. که به بهداشت نوشیدنی کمک میکند و در صورت مدیریت صحیح، هدر رفت آب را کاهش می‌دهد. برای طیور پرورش‌یافته در قفس، مانند مرغ‌های تخمگذار، اخیراً پیشرفت‌هایی برای کاهش هدر رفت آب از طریق استفاده از دستگاه آب فنجانی یا با نصب یک فرورفتگی زیر نوک سینه‌های آب صورت گرفته است.
